Duch

Bielsza

Duch to pojęcie oznaczające intelekt człowieka, jego działanie i przejawy (czasem w znaczeniu "świadomość"). Uznawany w wielu religiach i filozofiach za podstawę nieograniczonego życia duchowego człowieka, w odróżnieniu od ograniczonego życia fizycznego. Większość religii odróżnia ducha od ciała (dotyczy to czasem także zwierząt), lecz buddyzm podkreśla różnice między duchem, duszą i "ja" czyli świadomością własnej indywidualności.

Duch w materializmie

Materializm do lat 1980-ych uznawał ducha (intelekt) za zjawisko czysto fizyczne, wynikające z procesów biochemicznych, zachodzących w mózgu; wg materialistów mózg "wydzielał" intelekt, tak jak wątroba wydziela żółć. Obecnie materialiści (np. Bruno Marchal) przyjmują, iż ducha i mózg łączy podobny związek jak w informatyce związek między hardware i software.

Duch w chrześcijaństwie

We wczesnym chrześcijaństwie często utożsamiano ducha z myślą, a duszę z uczuciem. Człowiek składał się więc z 3 "składników": ciała, ducha i duszy, przy czym dusza odgrywała rolę równoważącą między ciałem i duchem. Ta koncepcja została już w 869 r. podczas IV Soboru Konstantynopolitańskiego zastąpiona koncepcją dualistyczną: duszę bezpośrednio przeciwstawiono ciału, a pojęcie "ducha człowieka" odrzucono.

We współczesnym chrześcijaństwie pojęcie ducha ogranicza się tylko do przejawów działania Osób Trójcy Świętej, (głównie za pośrednictwem Ducha Świętego) a także do innych "istot duchowych" np. aniołów i demonów. Nie używa się pojęcia ducha w odniesieniu do "duchowego składnika" człowieka (ten składnik nazywany jest duszą).

Duch w spirytyzmie i spirytualizmie

To istota inteligentna, żyjąca po śmierci fizycznej człowieka, bytująca w świecie pozamaterialnym. Zgodnie z tą doktryną duchy żyją w świecie niewidzialnym, znajdującym się poza czasoprzestrzenią świata materialnego; w innym wymiarze bytowania są wszędzie, przesyłają komunikaty za pośrednictwem mediów lub bezpośrednio. Według tej koncepcji duch i dusza są synonimami. Duchy mogą manifestować się przez osobę żyjącą (medium), zmieniając jej wygląd (transfiguracja) i wagę dzięki mieszaniu fluidów, lub przemawiając i wykonując inne czynności za pośrednictwem medium. Duchy mogą komunikować się w sposób widzialny poprzez: dźwięki, dotyk, hałas, zapach, poruszanie przedmiotów, pismo, rysunek, muzykę itp.

Spirytyzm i spirytualizm usiłują nadać badaniom nad kontaktami z duchami charakter naukowy, jednak współczesna nauka zaprzecza istnieniu duchów, uważając, że jest to tylko sfera wierzeń